báo lớp học phương pháp định lượng trong nghiên cứu khoa học xã hội

Tiếp theo sự thành công của các workshops trước đây, chúng tôi hân hạnh giới thiệu một workshop mới về phương pháp định lượng trong nghiên cứu khoa học xã hội (quantitative methods for social science research) sẽ do Đại học Quốc gia TPHCM đứng ra tổ chức vào giữa tháng 12 này. Ở nước ta, khoa học xã hội có thể ví von như là một người “anh em khiêm tốn” so với các ngành khoa học tự nhiên. Mỗi năm, các nhà khoa học Việt Nam công bố khoảng 1000 bài báo khoa học trên các tập san quốc tế; trong số này chỉ có khoảng 1-2% (tuỳ năm) là những công trình liên quan đến khoa học xã hội. Một trong những lí do khoa học xã hội Việt Nam có mặt khiêm tốn trên trường quốc tế là vấn đề phương pháp nghiên cứu định lượng. Cố nhiên các vấn đề khoa học xã hội có thể tiếp cận bằng nghiên cứu định tính (qualitative approach) hoặc nghiên cứu định lượng (quantitative approach) hoặc cả hai. Nhìn qua những công trình nghiên cứu đăng trên các tập san khoa học xã hội ở trong nước tôi thấy các nghiên cứu đó có nhiều vấn đề về định lượng. Những vấn đề cơ bản như cách lấy mẫu chưa có hệ thống, phương pháp thu thập dữ liệu thiếu tính hợp lí, phương pháp phân tích dữ liệu quá đơn giản hoặc sai, và cách diễn giải còn quá đơn giản. Những khiếm khuyết đó dẫn đến chất lượng nghiên cứu khoa học xã hội chưa được cao. Để góp một phần vào việc nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học xã hội, chúng tôi thiết kế một workshop về phương pháp định lượng cho khoa học xã hội. Chương trình workshop này có thể xem là một phần của Hội thảo Khoa học Xã hội thời Hội nhập sẽ diễn ra vào ngày 15/12/2011. Trong hội thảo, tôi sẽ có một bài thuyết trình về vai trò của khám phá trong khoa học xã hội qua các phương pháp định lượng. Riêng về workshop này, một số chi tiết có thể trình bày như sau: Mục tiêu của workshop là nhằm giới thiệu các phương pháp định lượng trong việc thiết kế và phân tích một nghiên cứu khoa học xã hội. Mục tiêu cụ thể bao gồm giới thiệu một số phương pháp thống kê đơn giản cho phân tích dữ liệu, và giúp học viên có được những kĩ năng cơ bản về R (một phần mềm cho phân tích thống kê), và cách viết một bài báo khoa học. Đối tượng: Workshop được thiết kế cho tất cả các cá nhân (nhà nghiên cứu, giảng viên, nghiên cứu sinh, sinh viên, v.v.) có nhu cầu nghiên cứu các vấn đề liên quan đến khoa học xã hội như giáo dục, tâm lí học, xã hội học, chính trị học, v.v. Học viên không cần phải có kiến thức về thống kê hay toán học (vì chúng tôi sẽ đơn giản hoá các khái niệm thống kê thích hợp cho giới khoa học xã hội), nhưng cần có vài kĩ năng cơ bản trong việc sử dụng máy tính và phần mềm đơn giản như Excel. Học viên sau khi hoàn tất khóa học sẽ biết các nguyên lí định lượng trong nghiên cứu khoa học xã hội. một số phương pháp phân tích dữ liệu đơn giản, và biết sử dụng phần mềm R. Thời gian: 5 ngày từ 19/12 đến 23/12. Buổi sáng từ 8:30 đến 12, buổi chiều từ 2:00 đến 5:00 giờ. Chương trình dự kiến: Chương trình gồm một loạt bài giảng, tài liệu đọc thêm, và tài liệu tham khảo. Phần phân tích sẽ sử dụng phần mềm R. Chúng tôi có thể hướng dẫn phần mềm SPSS, nhưng chỉ với điều kiện học viên có licence sử dụng phần mềm này một cách hợp pháp. Đại học Quốc gia TPHCM không có licence sử dụng phần mềm SPSS nên chúng tôi không đưa vào sử dụng trong lớp học. Ngày 1 (19/12) Buổi sáng: Test trước khi vào học (khoảng 10 câu) và bộ câu hỏi nghiên cứu Qui trình nghiên cứu (research procedures): những bước cơ bản trong nghiên cứu khoa học, giả thuyết khoa học, câu hỏi nghiên cứu, triết lí khoa học. Cách đặt câu hỏi nghiên cứu (research question): thế nào là một câu hỏi nghiên cứu tốt, câu hỏi nghiên cứu xuất phát từ đâu. Chọn mô hình nghiên cứu trong khoa học xã hội (research design): những mô hình nghiên cứu định lượng trong khoa học xã hội.  Buổi chiều: Thảo luận theo nhóm (mỗi nhóm thực hiện một đề tài, lấy học viên lớp học làm mẫu nghiên cứu) Ngày 2 (20/12) Buổi sáng: Các phương pháp chọn mẫu (random sampling): những phương pháp lấy mẫu ngẫu nhiên như simple random sampling, stratified random sampling, systematic random sampling Cách tính cỡ mẫu Cách thiết kế bộ câu hỏi (questionnaire design): qui tắc trong thiết kế bộ câu hỏi. Quản lí dữ liệu nghiên cứu (data management and entry): phương pháp nhập dữ liệu và quản lí dữ liệu nghiên cứu. Buổi chiều: Ôn tập khái niệm cơ bản về thống kê ứng dụng Mô tả dữ liệu: bảng tần suất, contingency table, phân bố mật độ, trung bình, trung vị, phương sai, vẽ đồ thị (bar, pie, boxplot, scatter)... Kiểm định cho các biến phân loại: tỉ lệ (chi-square test), phân tích tương quan Ngày 3 (21/12)  Buổi sáng: Kiểm định cho các biến định tính: trung bình (t.test, ANOVA) Ứng dụng mô hình hồi qui tuyến tính (applied linear regression analysis): mô hình hồi qui tuyến tính đơn giản, hiểu thông số của mô hình, cách diễn giải, cách kiểm tra tính hợp lí của mô hình. Buổi chiều: Thực hành phân tích dữ liệu thật bằng R Ngày 4 (22/12)    Buổi sáng: Các nhóm báo cáo (vấn đề nghiên cứu, bảng câu hỏi, dự kiến kết quả) Giới thiệu phần mềm R Buổi chiều: Thực hành phân tích dữ liệu bằng R Ngày 5 (23/12)   Buổi sáng: Ứng dụng mô hình hồi qui logistic (applied logistic regression model): giới thiệu khái niệm odds, odds ratio, mô hình hồi qui logistic đơn giản và cách diễn giải. Thực hành phân tích bằng R. Các nhóm báo cáo kết quả phân tích Buổi chiều: Các nhóm báo cáo kết quả phân tích (tt) Cách viết bài báo khoa học (scientific writing): chỉ dẫn cách viết bài báo khoa học cho các tập san khoa học quốc tế. Test sau khi học  (khoảng 10 câu)  Bế mạc